Na czym polega pierwsza pomoc psychologiczna i jak jej udzielać w pracy? Wywiad z Eweliną Supińską

Pierwszą pomoc kojarzymy głównie opatrywaniem ran czy sztucznym oddychaniem. Tymczasem nasza psychika też może jej potrzebować w kryzysowych sytuacjach. Jak jej udzielać i jak reagować na symptomy złego stanu psychicznego naszych współpracowników czy podwładnych? O tym (i nie tylko) rozmawiamy z Eweliną Supińską, psychologiem i coachem kryzysowym z niemal 20-letnim doświadczeniem zawodowym, ekspertką kampanii „Bliżej Siebie”.

Coraz więcej mówi się o potrzebie dbania o zdrowie psychiczne pracowników. Jakie trendy i zmiany dostrzegasz w tym obszarze, jeśli chodzi o ostatnich kilka lat?

To, że mówi się o zdrowiu psychicznym w przestrzeni biznesowej, jest przykładem takiej zmiany. Jeszcze kilka lat temu obserwowałam znacznie mniejszą otwartość w tym zakresie. Dzisiaj ten temat przestaje być w firmach tabu, a otwarta komunikacja na temat zdrowia psychicznego staje się normą. Coraz więcej organizacji buduje kulturę bezpieczeństwa psychologicznego, w której pracownicy mogą czuć się komfortowo, dzieląc się swoimi problemami zdrowotnymi, w tym trudnościami w zakresie zdrowia psychicznego. To redukuje stygmatyzację i zachęca do szukania pomocy.

Wyzwania i potrzeby w zakresie zdrowia psychicznego są ogromne (do czego w ostatnich latach bez wątpienia przyczyniły się m.in. pandemia czy wojna), więc pracodawcy coraz częściej dostrzegają potrzebę wspierania pracowników w tym obszarze. Firmy oferują różne formy psychoedukacji w celu zwiększenia świadomości pracowników, jak dbać o zdrowie psychiczne na co dzień, bo profilaktyka jest niezwykle ważna. Coraz częściej w ramach benefitów pracownicy mają również dostęp do wsparcia specjalistów i gdy znajdą się w kryzysie, mogą szybko i nieodpłatnie skorzystać z pomocy psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry.  

Obserwuję też to, że rozwinęły się i zdobywają popularność aplikacje i platformy, które oferują dostęp do psychoedukacji, porad psychologicznych i terapii on-line – szybko, wygodnie, bez wychodzenia z domu. To z pewnością ciekawe rozwiązanie i duże ułatwienie, zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. 

Jakie są najczęściej spotykane problemy związane ze zdrowiem psychicznym w pracy?

Najczęstsze problemy związane ze zdrowiem psychicznym w pracy to przewlekły stres, zmęczenie i wypalenie zawodowe. Ciągłe zmiany, wzmożone wymagania, presja czasowa, brak wsparcia oraz brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym mogą przyczyniać się do powstawania tych problemów.

Jeśli chodzi o występowanie zaburzeń psychicznych, statystycznie najczęściej występują zaburzenia depresyjne, lękowe oraz uzależnienia – wszystkie przekładają się na cierpienie i obniżone funkcjonowanie osoby, również w pracy.

Czym jest pierwsza pomoc psychologiczna?

To taka interwencja, którą może podjąć każda osoba względem innej osoby, u której zauważy zmiany w funkcjonowaniu, mogące świadczyć o kryzysie psychicznym. Można powiedzieć, że jest ona odpowiednikiem pierwszej pomocy przedmedycznej, której może udzielić każda przeszkolona osoba (niekoniecznie specjalista z zakresu zdrowia psychicznego), a która może uratować zdrowie, a nawet życie osoby w kryzysie. Zatem nie tylko specjaliści zdrowia psychicznego są uprawnieni do działania w takich sytuacjach. Bez względu na wykształcenie czy zawód, każda osoba ma potencjał, by stać się ratownikiem pierwszej pomocy psychologicznej.

Głównym celem pierwszej pomocy psychologicznej jest przede wszystkim wsparcie w złagodzeniu odczuwanych przez osobę trudnych emocji poprzez stworzenie przestrzeni do odreagowania napięcia oraz wsparcie w identyfikacji zasobów osobistych i dostępnych form pomocy. Innymi słowy, chodzi o zapewnienie bezpieczeństwa i podstawowej opieki oraz skierowanie osoby do dalszej pomocy, również profesjonalnej (jeśli jest taka potrzeba).

Kto i kiedy może jej potrzebować?

Pierwszej pomocy psychologicznej może potrzebować każda osoba, która doświadcza trudności, silnego stresu, kryzysu psychicznego lub objawów zaburzeń psychicznych. Taka pomoc może być potrzebna w sytuacjach nagłych, trudnych wydarzeń życiowych, takich jak wypadek, śmierć bliskiej osoby, choroba, utrata pracy, ale też w sytuacji doświadczania przewlekłego stresu, kryzysu, choroby.

Pierwszą pomoc psychologiczną warto zainicjować wtedy, gdy mamy informacje, że dana osoba przeżywa trudne chwile albo kiedy niepokoi nas jakaś zmiana w funkcjonowaniu drugiej osoby (poznawczym, emocjonalnym, społecznym).

Jakie umiejętności są kluczowe w udzielaniu pierwszej pomocy psychologicznej?

Kluczowe w udzielaniu pierwszej pomocy psychologicznej są umiejętności interpersonalne.

Ważna jest uważność, która pozwala na dostrzeżenie niepokojących oznak w funkcjonowaniu osoby, ale też przejawia się w pełnym skupieniu uwagi na rozmowie z osobą, wysłuchaniu jej bez pospieszania, przerywania czy oceniania. Niezwykle istotna jest empatia, rozumiana tutaj jako umiejętność spojrzenia na sytuację z perspektywy osoby, przyjęcie i zrozumienie jej punktu widzenia i emocji, jakie może przeżywać. Dzięki tym umiejętnościom osoba w kryzysie ma możliwość wyrażenia swoich emocji, co obniża doświadczane napięcie. Ma też szansę poczuć się wysłuchaną i zrozumianą. Takie wsparcie emocjonalne jest niezwykle ważne i potrzebne do tego, by poczuć siłę i motywację do podjęcia dalszych kroków w celu przezwyciężenia kryzysu.

Jak firmy mogą przygotować swoich menedżerów i pracowników do udzielania pierwszej pomocy psychologicznej?

Przede wszystkim warto organizować szkolenia na ten temat, na których można się dowiedzieć, jak rozpoznać symptomy kryzysu psychicznego, jak przeprowadzić rozmowę wspierającą, co mówić, a czego nie mówić osobie w kryzysie itp. Cenne będą też warsztaty rozwoju umiejętności miękkich, takich jak komunikacja bez przemocy, uważność, empatia. Ważne jest także to, by pracownicy i menedżerowie mieli możliwość skorzystania ze wsparcia specjalisty, gdy będą potrzebowali skonsultować jakąś sytuację związaną z udzielaniem pomocy psychologicznej innej osobie.

Należy też jasno określić, jaka jest rola menedżerów i pracowników, na czym polega pierwsza pomoc psychologiczna, by zapewnić osobom pomagającym poczucie bezpieczeństwa i zdrowe granice pomagania.

Myślę, że sporym wyzwaniem jest także walka ze stresem w pracy. Jakie techniki radzenia sobie ze stresem mogłabyś polecić?

Stres w pracy jest powszechnym wyzwaniem, ale jest wiele sposobów, które mogą nam pomóc radzić sobie z nim na co dzień.  

Jednym z najskuteczniejszych sposobów na redukcję stresu jest aktywność fizyczna. Nie musi to być wyłącznie sport czy zorganizowany trening. Codzienna aktywność ruchowa, taka jak szybki kilkunastominutowy spacer, na przykład podczas przerwy w pracy, może znacząco obniżyć poziom hormonów stresu.

Osobiście polecam też techniki relaksacyjne, które mogą mieć natychmiastowy wpływ na obniżenie poziomu stresu poprzez oddziaływanie na układ nerwowy. Szczególnie użyteczne mogą być tutaj techniki oddechowe, które można praktykować zawsze i wszędzie oraz zajmują mało czasu. Jedną z najprostszych metod tego typu jest powolne, miarowe oddychanie przez nos z wykorzystaniem przepony. Najłatwiej praktykować je odliczając podczas oddychania (wdech 1-2-3-4, wydech 1-2-3-4).

W codziennym radzeniu sobie ze stresem kluczowe są interakcje z innymi ludźmi. Rozmowa ze współpracownikiem/współpracowniczką o tym, co nas stresuje, może przynieść ulgę i nowe perspektywy. Czasami nawet chwila wspólnego śmiechu i wygłupów może znacząco poprawić nastrój.

Warto też dbać o utrzymywanie zdrowej równowagi między pracą a życiem osobistym. Ustalanie granic, regularne przerwy i czas na odpoczynek pomagają w zarządzaniu stresem. Angażowanie się w hobby po pracy też może być dobrym sposobem na relaks i zdrowe oderwanie uwagi od stresujących sytuacji.

Wdrożenie tych aktywności do codziennej rutyny może być pomocne w radzeniu sobie ze stresem, może prowadzić do lepszego samopoczucia, zwiększenia efektywności w pracy i ogólnego zadowolenia z życia.

Kolejnym problemem, o którym dużo się ostatnio mówi, jest wypalenie zawodowe. Jakie są sygnały ostrzegawcze wypalenia zawodowego i jak można im zapobiegać?

Wypalenie to syndrom zawodowy, wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, którego nie daje się już zwalczyć zwykłymi metodami, a który obejmuje wyczerpanie, zdystansowanie do pracy i spadek efektywności. Symptomy wypalenia mogą być różne, ale do sygnałów ostrzegawczych bez wątpienia należy: chroniczne zmęczenie, uczucie wyczerpania psychofizycznego nawet po odpoczynku (weekendzie, urlopie), brak energii, poczucie przeciążenia i przytłoczenia pracą, obojętność lub negatywny stosunek do pracy, negatywny stosunek do współpracowników, zobojętnienie na problemy innych, niechęć do interakcji z innymi ludźmi w pracy, podwyższony poziom drażliwości, skłonność do irytacji, spadek jakości i wydajności w pracy, postrzeganie pracy jako bezcelowej i bezsensownej, przekonanie o braku perspektyw zawodowych.

Indywidualna profilaktyka wypalenia obejmuje różnorodne działania, spośród których szczególnie ważne jest dbanie o równowagę, balansowanie życia zawodowego i prywatnego, zapewnienie sobie właściwej ilości i jakości odpoczynku, pielęgnowanie relacji, rozwijanie zainteresowań poza pracą, regularna aktywność fizyczna. Niezwykle istotna jest również praca zgodna z mocnymi stronami, wartościami osobistymi, dająca poczucie sensu, które chroni przed wypaleniem.

Warto w tym miejscu podkreślić, że na wypalenie zawodowe w dużej mierze mają wpływ czynniki związane z miejscem pracy, dlatego równie ważne są działania profilaktyczne na poziomie organizacyjnym (sama prewencja indywidualna nie będzie wystarczająca).

Co mogą zrobić przełożeni czy menedżerowie, którzy chcą wspierać swoich pracowników w prewencji wypalenia zawodowego?

Przełożeni mogą wspierać pracowników w prewencji wypalenia zawodowego w różny sposób, m.in. poprzez przydzielanie zadań dopasowanych do mocnych stron i wartości pracowników,  dostosowywanie obciążenia pracą, promowanie równowagi między pracą a życiem prywatnym, zwiększanie autonomii i elastyczności, sprawiedliwy system oceniania i docenianie pracowników. Pomocne będzie również organizowanie dla pracowników szkoleń i warsztatów z zakresu radzenia sobie ze stresem, zarządzania energią osobistą  i indywidualnego przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu.

Oferty pracy z

Czym jest psychologia pozytywna? Jakie efekty daje jej zastosowanie w miejscu pracy?

Psychologia pozytywna to dziedzina psychologii, która koncentruje się na badaniu i promowaniu pozytywnych aspektów ludzkiego życia, takich jak szczęście, dobrostan, poczucie sensu, satysfakcja. Jej celem jest zrozumienie, co sprawia, że życie jest warte przeżycia, oraz jak można poprawić jakość życia ludzi.

Pozytywne interwencje psychologiczne w miejscu pracy mogą prowadzić do zwiększenia satysfakcji pracowników, poprawy atmosfery w zespole, wzrostu motywacji i zaangażowania, a także lepszych wyników biznesowych.

Co inspiruje Cię do dalszego rozwoju i pracy w obszarze zdrowia psychicznego?

Psychologia to nie tylko moja droga zawodowa, ale także pasja, która codziennie mnie inspiruje i motywuje do działania. Jestem zafascynowana złożonością ludzkiego umysłu i jego niesamowitymi zdolnościami. Psychologia nieustannie się rozwija, a ja z radością chłonę nową wiedzę i uwielbiam ją przekazywać innym. Praca w obszarze zdrowia psychicznego daje mi możliwość pomagania ludziom w odkrywaniu i wykorzystywaniu ich pełnego potencjału. Czego chcieć więcej?:)

Jakie są Twoje największe osiągnięcia zawodowe, z których jesteś dumna?

Skutecznie przezwyciężyłam kryzys wypalenia zawodowego, z którym zmagałam się kilka lat temu. Po tym trudnym okresie udało mi się wykreować sobie pracę, która przynosi mi satysfakcję i spełnienie. Moje doświadczenia zmotywowały mnie do działania na rzecz innych.

Wdrożyłam liczne inicjatywy psychoedukacyjne w różnych firmach, które znacząco poprawiły jakość życia wielu pracowników. Regularnie otrzymuję pozytywne informacje zwrotne, co utwierdza mnie w przekonaniu, że moja praca ma sens i realny wpływ na życie innych. To daje ogromne zadowolenie.

Jestem również dumna z tego, że właśnie skończyłam pisanie książki na temat pierwszej pomocy psychologicznej. Jestem przekonana, że ta publikacja będzie cennym źródłem wiedzy dla wszystkich, którzy chcą nauczyć się, jak wspierać innych w trudnych chwilach. Książka będzie dostępna w księgarniach za kilka miesięcy i już dziś serdecznie zapraszam do jej lektury wszystkich zainteresowanych tą tematyką 🙂

---

Ewelina Supińska. Ekspertka w dziedzinie zdrowia psychicznego i dobrostanu, psycholog i coach kryzysowy, z niemal 20-letnim doświadczeniem zawodowym. Ekspertka kampanii edukacyjno-informacyjnej „Bliżej Siebie”. Od 2019 roku zajmuje się wellbeingiem w miejscu pracy, prowadzi warsztaty i spotkania psychoedukacyjne oraz oferuje indywidualne sesje dla menedżerów i pracowników.

„Bliżej Siebie” to ogólnopolska kampania edukacyjno-informacyjna, skupiająca się na temacie zdrowia psychicznego w środowisku pracy, której pomysłodawcą i organizatorem jest Grupa Artemis. Jej druga odsłona, realizowana w 2024 roku, której patronem jest Rocketjobs.pl, zwraca uwagę na stały element obecnej rzeczywistości, jakim są ciągłe zmiany, a motywem przewodnim czyni zarządzanie zmęczeniem zmianami i emocjami z nimi związanymi. Celem działań kampanii jest wspieranie pracowników i liderów w radzeniu sobie ze stresem, presją, emocjami i wzmacnianie umiejętności adaptacji do zmian i odporności psychicznej.

Zdjęcie główne pochodzi z Unsplash.