Dobry Scrum Master dużo słucha, dużo pyta, mało mówi. Wywiad z Marcinem Aksem Grochowiną

Leave this field empty if you’re human:

Niektórzy twierdzą, że “agile’owcy” i Scrum Masterzy to zamknięta bańka, która robi sobie “nawzajem dobrze”. Czy faktycznie tak to wygląda z Twojej perspektywy?

Tak.

Do tej sytuacji odniósł się w ciekawy sposób Martin Fowler – postać legendarna, związana z takimi tematami jak refaktoring czy wzorce projektowe w obszarze architektury. Jeden z współtwórców The Agile Manifesto.

W 2018 Martin wystąpił na konferencji Agile Australia z keynotem zatytułowanym “Stan zwinnego programowania w 2018 roku” (The State of Agile Software in 2018). Zadał tam proste pytanie: “Ile z siedzących tu na sali osób jest developerami”. Rękę podniosła garstka. Fowler wskazał to jako jeden z głównych problemów ówczesnego “edżajla”.

Jego konkluzją było, że w większości konferencji na temat Agile biorą udział osoby związane z Project Managementem i generalnie z obszarem zarządzania, a osoby “wykonujące faktyczną pracę” stanowią mniejszość. To właśnie ta sytuacja, którą ruch Agile’owy miał odmienić. Napisany przez developerów manifest miał zbliżyć do siebie interesariuszy i zespoły wytwarzające.

Temat ten jest wciąż bardzo aktualny. Moim zdaniem dzieje się tak dlatego, że myśląc “Agile” w wielu organizacjach stawiamy znak równości ze zwinnymi procesami, praktykami i narzędziami. “Jesteśmy zwinni, bo mamy sprinty, backloga i Product Ownera”. Tymczasem zwinność to przede wszystkim styl myślenia. O tym, w jaki sposób się ze sobą komunikujemy. Jak rozmawiamy o priorytetach. Jak planujemy naszą pracę. Jak rozumiemy, nad czym aktualnie pracujemy – i dlaczego. W jaki sposób informujemy się o postępach. I… jak w tym wszystkim jesteśmy ze sobą szczerzy. 

Dopóki “agile’owcy” i Scrum Masterzy skupiają się na wprowadzaniu kolejnych procesów i narzędzi, zamiast na definiowaniu faktycznych problemów, z którymi boryka się zespół, dopóty przyklejamy plasterek na otwartą ranę. 

Gdybyś miał wymienić trzy rzeczy, które w Twojej działce zmieniły się najbardziej w ciągu ostatnich lat, to co by to było? 

Od pewnego czasu obserwuję zdecydowanie bardziej świadome kształtowanie kultury organizacyjnej. Ta zaczyna się już na poziomie procesu rekrutacyjnego. Bardziej świadome organizacje patrzą już nie tylko na umiejętności techniczne, ale również na umiejętności komunikacji czy współpracy. Zwłaszcza że… z mojej perspektywy dużo łatwiej jest rozwijać kompetencje twarde niż te miękkie. 

Okrutnie nie lubię tego wyświechtanego frazesu “nie po to studiowałem informatykę, żeby musieć rozmawiać z ludźmi”. Zostawmy z boku temat sztucznej inteligencji, przepowiedni samopiszącego się kodu i tego, że główną kompetencją przyszłości nie będzie pisanie kodu samo w sobie, ale umiejętność tłumaczenia potrzeb człowieka na język maszyn. Najlepsi specjaliści, z którymi w ciągu piętnastu lat miałem przyjemność współpracować, to Ci, którzy swobodnie komunikowali się z innymi-zarówno wewnątrz zespołu, jak i z interesariuszami czy klientami.

Wracając do początku wypowiedzi, szczęśliwie coraz więcej organizacji orientuje się, że łatwiej u dobrze komunikującego się i pasującego do kultury firmy kandydata podciągnąć umiejętności techniczne niż sięgać po toksyczną super gwiazdę. 

Drugi obszar to praca zespołowa. Coraz częściej spotykam się ze zrozumieniem, że zespół to nie grupa indywidualistów, tylko żywy organizm, który jest współzależny od tworzących go jednostek. Że od tego, czy uda nam się zrealizować postawione przed nami zadania, czy cele nie zależy tylko poziom naszych kompetencji, ale również to, jak rozumiemy swoje wzajemne słabe i mocne strony. I to, jak potrafimy się wzajemnie uzupełniać.

Numer trzy to “remote”. Trend, który w ostatnich latach nabierał coraz większej popularności nagle w 2020 stał się “nową rzeczywistością”, która niesie ze sobą nowe wyzwania. Zasadniczo… firmy, które na dosyć wczesnym etapie odrobiły powyższe dwie lekcje (czyli świadomie kształtowały kultury organizacyjne i mądrze budowały zespoły) z pewnością na starcie tego “nowego wspaniałego świata” miały łatwiej. Oczywiście ta nowa rzeczywistość wymaga też zmiany swoich przyzwyczajeń, nie tylko po stronie pracowników, ale przede wszystkim osób zarządzających organizacjami. 

Miałem tu jeszcze ochotę rozpędzić się i wspomnieć o buzzwordach typu “silent quitting”, stereotypach w stylu “z millenialsami nie da się pracować” i generalnie… boomerskim podejściu kadry menedżerskiej, ale w tym miejscu postawię po prostu kropkę.

W sieci można znaleźć sporo memów, które piją do tego, że Scrum Master tak naprawdę nic nie robi i jest swego rodzaju “przedzszkolanką” dla programistów. Nie jest Ci w związku z tym przykro? 

Owszem, gotuję się na widok tych powielanych stereotypów, ale… tylko gdy widzę, że ten stereotyp pogłębiają firmy szkolące ze Scruma. A mieliśmy taki przypadek w 2022 roku.

Cóż mogę powiedzieć. Różne emocje odpalają mi się, gdy widzę takie komentarze, ale z pewnością nie jest to przykrość. 

Z jednej strony mam sporo empatii, jeśli osoba wypowiadająca się w ten sposób ma za sobą doświadczenia pracy w zespole scrumowym. Bo najprawdopodobniej nie są do dobre doświadczenia czy wspomnienia. I z dużą pewnością Scrum Master w tym zespole nie wykonywał swojej “roboty” we właściwy sposób. Jeśli przekazywałby na odpowiednim poziomie wiedzę dotyczącą reguł gry w Scruma wewnątrz zespołu czy na poziomie całej organizacji, jeśli pomagałby w prowadzeniu spotkań (facylitował je) w taki sposób, by były efektywne i by zespół realizował cele danego spotkania, jeśli pomagałby w rozwiązywaniu problemów, z którymi borykają się członkowie zespołu…

Mając doświadczenia pracy z takimi Scrum Masterami raczej nie neguje się wartości Scruma czy nie podważa się zasadności roli SMa. 

Jeśli Scrum Master jest przedszkolanką, “scrumową mamą”, policjantem czy zamawiaczem obiadów albo zaparzaczem kawy, to sam ów Scrum Master nie do końca rozumie swoją odpowiedzialność. Z chęcią pomogę. Zapraszam na konsultacje! (śmiech).

Jakie cechy powinien posiadać według Ciebie dobry Scrum Master? Na co najlepiej położyć nacisk na początku swojej drogi? 

Dobry Scrum Master dużo słucha, dużo pyta, mało mówi, ale przede wszystkim… ma solidne podstawy Scruma i rozumienia zwinności. 

Trzy najlepsze rady, które dostałem po drodze w trakcie kształtowania swojego zwinnego mindsetu brzmiały: “ a co mówi o tym Scrum Guide?”, “zapytaj zespołu” oraz “nie bądź zawsze osobą, która zabiera głos jako pierwsza”. 

Scrum Guide, czyli przewodnik opisujący scrumowe zasady gry na serio zawiera mnóstwo odpowiedzi na problemy scrumowego życia codziennego. Stawiając pierwsze kroki i mierząc się z wyzwaniami związanymi z planowaniem pracy czy tym, jak rozkładają się odpowiedzialności w zespole, wielokrotnie zaglądałem do tego króciutkiego dokumentu i byłem zaskoczony, że… nawet jeśli nie znajdowałem tam dokładnego rozwiązania mojego problemu, to lektura kilku “regułek” na dany temat uruchamiała proces myślowy nakierowujący mnie na rozwiązanie.

Jako lider służebny (servant leader) warto wyrabiać w sobie nawyk zadawania pytań. I wspólnego rozwiązywania problemów wraz z zespołem. Nie podawania wszystkich rozwiązań na tacy, ale dawania przestrzeni na wypowiedź każdej osoby zainteresowanej rozwiązaniem danego problemu. Tak by ostatecznie rozwiązanie nie było narzucone przez jedną osobę, lecz było wspólnie wypracowane. Dlaczego? Bo to buduje współodpowiedzialność za dbanie o to ustalenie. Jeśli brałem czynny udział w stworzeniu rozwiązania, miałem przestrzeń do wypowiedzenia swoich opinii, potrzeb i oczekiwań i ten głos został uwzględniony w tym, co stworzyliśmy na koniec, to w dużo większym stopniu będę dbał o stosowanie się do tych ustaleń. Bo są one “moje”.

Trzecia rada związana jest bezpośrednio z tą drugą. Zadawanie pytań ma na celu usłyszenie zdania innych osób. Jeśli zaraz po pytaniu, czy po zdefiniowaniu jakiegoś problemu, który chcemy rozwiązać od razu, podajemy propozycję rozwiązania, to ciężko tu mówić o próbie wsłuchania się w potrzeby innych osób.

Właśnie na te trzy aspekty-zrozumienie SG i częste do niego wracanie po odpowiedzi, otwartość na potrzeby i opinie innych za pomocą zadawania pytań oraz aktywne słuchanie położyłbym nacisk na początku drogi.

Oczywiście idąc na dwudniowe szkolenie, po którym możemy zdobyć certyfikat, powyższych porad nie usłyszycie. Na szkolenia chodzi wielu. A te trzy zagadnienia w rzeczywistości praktykują naprawdę nieliczni.

Oferty pracy z

Jak sądzisz, jakie obszary w ciągu najbliższych pięciu lat będzie musiała zagospodarować osoba, która chce rozwijać się wraz z Agile? 

Wystarczy, że zagospodaruje te, które powinna zagospodarowywać od 21 lat (Manifest powstał w 2001) i będzie git.

Żarcik. Myślę, że tak jak praca zdalna jest już standardem, tak na znaczeniu zacznie nabierać temat pracy asynchronicznej. Z mojej perspektywy, to jest ogromne wyzwanie, bo… poniekąd stoi w opozycji do zwinnych założeń, które stawiają na komunikację bezpośrednią. Obserwuję dziś, że asynchroniczność często sprowadza się do komunikacji jednostronnej. Do zdawania relacji, (żeby nie użyć słowa… “raportowania”) z tego, czym danego dnia się zajmowałem i jakie mam plany na dzień kolejny. Dużo jest w tym “przekazywania”, a mało komunikacji. To z kolei prowadzi do luzowania relacji zespołowych. 

Mając w pamięci, że cenimy bardziej ludzi i interakcje od procesów i narzędzi oraz to, że procesy i narzędzia są ważne, ale powinny wspierać ludzi i ich interakcje-wierzę, że istnieje coś takiego jak efektywna asynchroniczna współpraca. Z naciskiem na słowo “współpraca”. Tylko nie może być to proces narzucony, ale rozwiązanie wypracowane przez cały zespół i dostosowane do kultury danej organizacji, a nawet danego zespołu. 

Odpowiadając już wprost na Twoje pytanie-obszary, w których będziemy musieli się wszyscy odnaleźć, zasadniczo nie są niczym nowym. To zarządzanie sobą w czasie, umiejętność zarządzania własnym skupieniem oraz efektywna komunikacja. Sęk w tym, że w “starych czasach” w zdobywaniu tych kompetencji pomagało nam otoczenie i biurowa codzienność. Poniekąd chłonęliśmy te standardy, normy, zwyczaje obserwując innych. Obecnie-i zapewne w kolejnych latach również-często musimy pozyskiwać te kompetencje na własną rękę. 

Dlaczego firmy powinny inwestować w „zwinność” i Scrum Masterów?

Ostatnie trzy lata chyba przyzwyczaiły nas już do tego, że jedyną stałą obecnie jest… zmiana. Zasady biznesowej gry zmieniają się niezwykle dynamicznie. Po kilku miesiącach grania w warcaby może się okazać, że tak naprawdę gramy w szachy. A kolejnych kilku tygodniach to jednak Jenga. A może Scrabble? 

Wybacz, jeśli to zbyt absurdalna i daleko posunięta metafora. Prawdą jest, że zmienność to codzienność. Zwinne wartości, zasady, procesy i praktyki pomagają być z tymi zmianami na bieżąco. Jeśli stosujemy zasady przejrzystości, inspekcji i adaptacji, to rozmawiamy o śledzimy przebieg naszych działań na bieżąco. Opieramy się na faktach i w czasie rzeczywistym jesteśmy w stanie wyciągać wnioski i wprowadzać korekty.

Spoglądając w kierunku zwinnej kultury, warto zadać sobie pytanie, czy jesteśmy na tę transparentność, inspekcję i adaptację gotowi. Czy będziemy w stanie zaakceptować to, że będziemy nieco częściej słyszeć o popełnianych błędach? Czy dopuścimy do siebie myśli, że źródłem tych błędów mogą być złe założenia na etapie ustalania priorytetów? Albo planowania naszej pracy? Zwinna transformacja bywa bolesna, bo… to nie jest zestaw magicznych zaklęć, które nagle usprawnią nasze działania. Zwinna transformacja uczyni widocznym wszystkie dysfunkcyjne procesy, które działają w naszej organizacji. Warto zidentyfikować te, których usprawnienie będzie dla nas najbardziej kluczowe i wartościowe. I w pierwszej kolejności skupić się właśnie na nich.

I na koniec zapytam… jakie masz plany i cele na 2023 rok? 

Szkolić, prowadzić warsztaty i sesje mentoringowe.

Większość projektów, które mi weszły w 2022, pojawiły się w moim uniwersum całkowicie niespodziewanie. I każda dobra rzecz płynnie przechodziła w kolejne ciekawe wyzwanie, dlatego… Szczerze mówiąc-niech się dzieje. Wchodzę w ten 2023 rok z ogromną ciekawością.

Mam w swoim backlogu kilka “spadów” z poprzednich dwunastu miesięcy, które właśnie z powodu skupienia się na innych priorytetach nie doczekały się realizacji. To działania głównie z obszaru kontentowego. Część z nich związanych jest z wypuszczeniem własnych cyfrowych produktów. I chciałbym powiedzieć, że jest to jedna z rzeczy, nad której realizacją będę chciał skupić się w najbliższych miesiącach. Od początku stycznia pojawiło się kilka kolejnych projektów dla klientów, więc… zobaczymy czy i kiedy te cyfrowe produkty ujrzą światło dzienne.

Trzymajcie kciuki!